Καλοκαίρι 2015. Δύο νεαρές αδερφές, προσφύγισσες από τη Συρία, επιβιβάζονται με άλλα 18 άτομα σε μια φουσκωτή βάρκα, στα τουρκικά παράλια απέναντι από τη Λέσβο. Στο μέσον της διαδρομής η μηχανή της βάρκας σταματά. Τα δύο κορίτσια, αθλήτριες κολύμβησης, βουτούν στο νερό και κολυμπούν για ώρες, τραβώντας το φουσκωτό ως την ελληνική ακτή. Καταφέρνουν να φτάσουν στη Γερμανία και η ιστορία τους γίνεται γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο.
Αν αυτή η σύντομη διήγηση σας θυμίζει κάτι… μιλάμε για την νέα ταινία του Netflix με τίτλο “The Swimmers” ή αλλιώς «Οι κολυμβήτριες». Μια ιστορία με ηχηρά μηνύματα για την δύναμη της ανθρώπινης ψυχής, βαθιά νοήματα για την θέληση και την επιμονή στην ζωή, αλλά και τον αθλητισμό και φυσικά την αλληλεγγύη που όταν υπάρχει… κάνει θαύματα.
Η ιστορία ξεκινά το καλοκαίρι του 2015, όταν χιλιάδες πρόσφυγες έφταναν με βάρκες στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Οι αδερφές Γιούσρα και Σάρα Μαρντίνι, τότε 17 και 20 ετών αντίστοιχα, εγκατέλειψαν την εμπόλεμη Συρία και αναζήτησαν μεταφορά στην Κωνσταντινούπολη για να περάσουν στην Ευρώπη. Λίγες μέρες μετά, ένα βανάκι τις μετέφερε μαζί με άλλους πρόσφυγες στα παράλια απέναντι από τη Λέσβο. Έμειναν κρυμμένοι στην ακτή ως το βράδυ που μπήκαν 20 άτομα σε μια φουσκωτή βάρκα τεσσάρων μέτρων.
Στην ανοιχτή θάλασσα, όμως, η μηχανή σταμάτησε και η βάρκα άρχισε να παίρνει νερό. Πέταξαν τα πράγματά τους στη θάλασσα για να μειώσουν το βάρος, όμως δεν άλλαξε κάτι. Οι δύο αδερφές πήραν τότε μια μεγάλη απόφαση. Πήδηξαν στο νερό κι έπειτα δύο άνδρες έκαναν το ίδιο. Έπιασαν τα σχοινιά που ήταν δεμένα στο πλάι της βάρκας κι άρχισαν να κολυμπούν για τρεισήμισι ώρες. Λίγο πριν φτάσουν στις ακτές της Λέσβου, η μηχανή πήρε ξανά μπροστά. Οι 20 πρόσφυγες σώθηκαν χάρη στον ηρωισμό των δύο κοριτσιών.
Από τη Λέσβο οι δύο αδερφές έφτασαν στο Βερολίνο. Η Σάρα γράφτηκε στο πανεπιστήμιο Bard και καμάρωνε για τη μικρότερη, που συμμετείχε στους Ολυμπιακούς του Ρίο με την ομάδα των προσφύγων. Η Σάρα αποφάσισε να επιστρέψει στη Λέσβο, για να βοηθήσει τους ανθρώπους που βρίσκονταν στην ίδια θέση που είχαν βρεθεί κι εκείνη λίγους μήνες νωρίτερα. Εντάχθηκε στην οργάνωση ERCI και άρχισε να δουλεύει εθελοντικά ως ναυαγοσώστρια και μεταφράστρια μέχρι το καλοκαίρι του 2018, οπότε αποφάσισε να επιστρέψει στο Βερολίνο.
Στο αεροδρόμιο της Μυτιλήνης, όμως, αστυνομικοί με πολιτικά τη συνέλαβαν. Η αστυνομία είχε συντάξει ένα βαρύ κατηγορητήριο, σύμφωνα με το οποίο συνολικά 24 άτομα δραστηριοποιούνταν «στην κατ’ επάγγελμα διευκόλυνση της διακίνησης μεγάλου αριθμού υπηκόων τρίτων χωρών προς τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου (Λέσβος και Σάμος) με παράνομες μεθόδους και διαδικασίες». Στον δικαστικό φάκελο, που είδε το Magazine, καταγράφονταν 11 ομαδικές αφίξεις προσφύγων στο νησί, από το 2016 ως το 2018. Η Σάρα και άλλα μέλη της οργάνωσης προφυλακίστηκαν.
Οι ίδιοι λένε από την πρώτη στιγμή ότι δεν έκαναν τίποτα περισσότερο από το να υποδέχονται τις βάρκες στην ακτή και να ενημερώνουν το Λιμενικό. Το παραπάνω επιβεβαίωσε στον ανακριτή ο λιμενικός που ήταν την επίμαχη περίοδο ο σύνδεσμος στη Λέσβο μεταξύ των ελληνικών Αρχών, της Frontex και των οργανώσεων. Στην κατάθεσή του, που θεωρείται κρίσιμη, είπε ότι τα μέλη της ERCI τον ενημέρωναν με μηνύματα σε πραγματικό χρόνο για τις βάρκες, δίνοντας το στίγμα τους όταν αυτές βρίσκονταν στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Ο ίδιος λιμενικός είπε ότι τα μέλη της ERCI ενημερώνονταν για τις αφίξεις είτε μέσω δημόσιων γκρουπ στα σόσιαλ μίντια είτε μέσω ανοιχτών καναλιών στον ασύρματο – επομένως όχι των συχνοτήτων που χρησιμοποιεί ο Στρατός ή η Αστυνομία.
Η Σάρα και οι υπόλοιποι δικάζονται την Τρίτη για πλαστογραφία (αφορά μία πλαστή πινακίδα κυκλοφορίας αυτοκινήτου), παράνομη ακρόαση ραδιοσυχνοτήτων και κατασκοπεία σε βαθμό πλημμελήματος. Το τελευταίο χρεώνεται στα μέλη της οργάνωσης, διότι στις μεταξύ τους επικοινωνίες αναφέρονταν στις θέσεις σκαφών του Λιμενικού, που ήταν πάντως αγκυροβολημένα στο λιμάνι της Μυτιλήνης και όχι σε κάποιον ναύσταθμο ή απαγορευμένη στρατιωτική ζώνη.
Την ίδια στιγμή, η ουσία της υπόθεσης εκκρεμεί. Ο φάκελος παραμένει στα χέρια του ανακριτή, τεσσεράμισι χρόνια μετά την άσκηση των πρώτων ποινικών διώξεων. Τα μέλη της ERCI διώκονται για τέσσερα κακουργήματα: σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, διακίνηση μεταναστών, απάτη και ξέπλυμα χρήματος. Τα δύο τελευταία αφορούν τα χρήματα που είχε λάβει η οργάνωση μέσω πλατφόρμας crowdfunding που λειτουργούσε στην ιστοσελίδα της, για τα οποία κανείς από τους δωρητές σε Ελλάδα και εξωτερικό δεν φέρεται να έχει υποβάλει έγκληση.
Τον περασμένο Νοέμβριο, σημειολογικά λίγες μέρες προτού η ταινία The Swimmers ανέβει στο Netflix, οι συνήγοροι υπεράσπισης Ζαχαρίας Κεσσές, Κλειώ Παπαπαντολέων και Χάρης Πέτσικος, υπέβαλαν αίτημα ακυρότητας της διαδικασίας, με το επιχείρημα ότι έχει παραβιαστεί το θεμελιώδες δικαίωμα των κατηγορούμενων που ορίζει ότι μια δίκη πρέπει να ολοκληρώνεται εντός «εύλογης διάρκειας». Αυτό φέρεται να προκάλεσε έναν μικρό εκνευρισμό στις τοπικές δικαστικές αρχές, πάντως λίγες μέρες μετά οι εμπλεκόμενοι έλαβαν κλήσεις για συμπληρωματική κατάθεση.
Η αστυνομική έρευνα για την ERCI στηρίχθηκε στις επικοινωνίες των μελών της οργάνωσης μέσω WhatsApp, όταν τα κινητά τους τηλέφωνα κατασχέθηκαν – δεν είναι σαφές αν για την άρση απορρήτου υπάρχουν όλες οι απαιτούμενες διατάξεις. Η ίδια υπόθεση θεωρείται οδηγός για παρόμοιες που εκκρεμούν, επίσης με εμπλεκόμενους μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων στα νησιά (βλ. υπόθεση Mare Liberum). Σε όλο αυτό η κυβέρνηση έχει επενδύσει σημαντικό επικοινωνιακό κεφάλαιο, με δημόσιες τοποθετήσεις υπουργών πριν καν ξεκινήσει κάθε φορά η κύρια ανάκριση.
Η Σάρα Μαρντίνι ζει στο Βερολίνο και πριν τις γιορτές είχε βρεθεί στη Μυτιλήνη για τη συμπληρωματική απολογία. «Κατάφερα να φτάσω στην Ευρώπη, όμως δεν γνώριζα πως ήταν απλώς η αρχή», είχε πει η ίδια σε παλαιότερη συνέντευξή στο BBC. Η αδερφή της, Γιούσρα, έχει γράψει την ιστορία σε βιβλίο και σήμερα ζει στο Λος Άντζελες.
